medonet.pl
Monika Mikołajska
KIEDY SZCZEPIONKI PRZECIW COVID-19 ZACZYNAJĄ DZIAŁAĆ I JAK TO SPRAWDZIĆ?
Szczepienie przeciw COVID-19 ma za sobą coraz więcej Polaków. Pierwszą dawkę otrzymało ponad 3,8 mln Polaków, obie – niemal 2 mln. Jednak samo podanie preparatu nie oznacza, że jesteśmy bezpieczni. Odporność na SARS-CoV-2 nie pojawia się bowiem z dnia na dzień. Kiedy szczepionki przeciw COVID-19 zaczynają działać? Co wiadomo o odporności nabytej po przejściu zakażenia koronawirusem? I jak sprawdzić, czy jesteśmy już zabezpieczeni?
- Odporność przeciw COVID-19 nie pojawia się natychmiast po zaszczepieniu
- Minimalny czas potrzebny do uzyskania pełnej odporności po drugiej dawce wynosi: dla szczepionki Pfizer – 7 dni, Moderny – 14 dni, AstraZeneki – 15 dni
- W przypadku jednodawkowej szczepionki przeciw COVID-19 Johnson&Johnson pełna odporność pojawia się 28 dni po zaszczepieniu. Początek ochrony obserwowano w 14. dniu.
- CDC: jeśli nie przyjąłeś drugiej dawki, nie jesteś w pełni chroniony. Podejmuj wszystkie kroki zapobiegawcze, aż do pełnego wyszczepienia
Szczepienie przeciw COVID-19. Odporność nie pojawia się natychmiast
Co najmniej jedną dawkę szczepionki przeciw COVID-19 przyjęło ponad 10 proc. Polaków, w pełni wyszczepionych (po dwóch dawkach) jest 5,3 proc. z nas (dane ourworldindata.org na dzień 28 marca). Pojawiają się jednak głosy, że wśród zaszczepionych są ludzie, którym wydaje się, „że po kilku dniach od drugiej dawki można już wszystko”. Tak niestety nie jest.
Oczywiście, szczepionki COVID-19 skutecznie chronią przed zachorowaniem i po zaszczepieniu można wrócić do niektórych zachowań sprzed pandemii. Wiedzieć jednak trzeba, że nie od razu, bo odporność nie pojawia się natychmiast po przyjęciu preparatu. Wytworzenie przeciwciał zajmuje układowi immunologicznemu jakiś czas. Ile dokładnie? Po jakim czasie od przyjęcia dawki szczepionka zaczyna działać, kiedy możemy czuć się w pełni chronieni? Przyjrzyjmy się poszczególnym preparatom.
W Polsce dostępne są obecnie trzy szczepionki przeciw COVID-19: Comirnaty (BioNTech/Pfizer), preparat koncernu Moderna i szczepionka przeciw COVID-19 AstraZeneca. Wszystkie podawane są w dwóch dawkach. Doo krajów Unii Europejskiej ma być dostarczana również jednodawkowa szczepionka firmy Johnson&Johnson (COVID-19 Vaccine Janssen).
Na początek przypomnijmy, jaką skuteczność zapewniają poszczególne szczepionki przeciw COVID-19:
Szczepionka Comirnaty (BioNTech/Pfizer). Badania kliniczne wykazały niemal 95 proc. skuteczność w zapobieganiu COVID-19 u osób bez wcześniejszej infekcji. Po pierwszej dawce skuteczność preparatu oceniono na ok. 52 proc.
Szczepionka przeciw COVID-19 firmy Moderna. W badaniach klinicznych skuteczność w zapobieganiu objawowej infekcji u osób bez dowodów wcześniejszej infekcji COVID-19 oceniono na 94,1 proc.
Szczepionka przeciw COVID-19 AstraZeneca. Na początku skuteczność produktu oceniono na 79 proc., nowe analizy amerykańskich badań klinicznych wskazały, że wskaźnik skuteczności preparatu wynosi 76 proc.
Szczepionka firmy Johnson&Johnson (COVID-19 Vaccine Janssen). Ogólną skuteczność oceniono na 66 proc.. Skuteczność w zapobieganiu ciężkiej postaci COVID-19 wyniosła zaś finalnie 85,4 proc.
Szczepionki na COVID-19. Co o nich wiemy, czym się różnią?
Jak szybko po przyjęciu szczepionki organizm zaczyna wytwarzać przeciwciała przeciwko SARS-CoV-2? Innymi słowy, od kiedy i w jakim stopniu jesteśmy chronieni Szczegóły przedstawia poniższa tabela.
| Nazwa szczepionki | Minimalny odstęp między pierwszą a drugą dawką | Minimalny czas oczekiwania na nabycie pełnej odporności po drugiej dawce |
| Comirnaty (BioNTech/Pfizer) | 21 dni | 7 dni |
| Szczepionka przeciw COVID-19 firmy Moderna | 28 dni | 14 dni |
| Szczepionka przeciw COVID-19 AstraZeneca | 4 tygodnie (do 12 tygodni) | 15 dni |
| Szczepionka Johnson&Johnson (COVID-19 Vaccine Janssen). | szczepionka jednodawkowa | 28 dni |
Warto podkreślić, że częściowa odporność pojawia się już po przyjęciu pierwszej dawki dwudawkowej szczepionki przeciw COVID-19. Analizy badań sugerują, że większa odporność na COVID-19 uwidacznia się po 14 dniach od zaszczepienia. W przypadku szczepionki AstraZeneki ochrona zaczyna się po ok. 3 tygodniach po podaniu pierwszej dawki. Jeśli chodzi o jednodawkową szczepionkę Johnson&Johnson, początek ochrony obserwowano od 14 dnia po przyjęciu preparatu.
Pamiętajmy przy tym, że nie oznacza to, że jesteśmy w pełni chronieni. Warto zapamiętać rekomendację CDC dla osób po pierwszym szczepieniu: jeśli minęło mniej niż dwa tygodnie od twojego szczepienia lub jeśli nie przyjąłeś drugiej dawki, nie jesteś w pełni chroniony. Podejmuj wszystkie kroki zapobiegawcze, aż do pełnego wyszczepienia. Osobom, które przyjęły pierwszą dawkę dwuetapowej szczepionki, zaleca się szczególną ostrożność – jeśli w tym czasie zachorują, może się opóźnić podanie drugiej dawki.
W podobnym tonie wypowiada się immunolog, dr Paweł Grzesiowski, ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej ds. COVID-19. Ekspert zwraca uwagę, że jeśli osoba zaszczepiona zetknie się z kimś zakażonym w okresie pomiędzy pierwszym a drugim szczepieniem, istnieje ryzyko zakażenia SARS-CoV-2. Dr Grzesiowski podkreśla jednocześnie, że w takich przypadkach przyjęta szczepionka najprawdopodobniej złagodzi skutki przechodzenia COVID-19.
COVID-19. Odporność u ozdrowieńców. Co już wiemy?
Ze względu na rosnąca wciąż liczbę ozdrowieńców (mamy ich w Polsce ponad 1,8 mln), warto przypomnieć, co wiemy o odporności nabytej po przejściu COVID-19. Najbardziej istotną kwestią jest to, jak długo od przechorowania utrzymuje się odporność przeciw koronawirusowi SARS-CoV-2. Naukowcy oceniają, że trwa to do kilku miesięcy. Uczeni z Public Health England (PHE) dali bardziej konkretną odpowiedź. Według obserwacji, którymi podzielili się w styczniu, jest to co najmniej pięć miesięcy. Specjaliści zastrzegali przy tym, że fakt ten nie oznacza, iż ponowne zakażenie koronawirusem nie jest możliwe.
Eksperci zwracają również uwagę na to, że u ozdrowieńców poziom przeciwciał IgG jest wysoce zależny od przebiegu klinicznego COVID-19. W przypadku zakażenia bezobjawowego lub ze skąpymi symptomami stężenie przeciwciał IgG potrafi być bardzo niskie bądź zanika w ciągu kilku kolejnych tygodni od ustąpienia objawów. – Nie oznacza to jednak, że takie osoby nie nabyły jakiejkolwiek odporności – mówił kilka tygodni temu prezes Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, prof. Robert Flisiak. Przy kolejnym kontakcie z SARS-CoV-2 u osób tych możliwe będzie ponowne, bardzo szybkie, wyprodukowanie przeciwciał.
Uczeni nie wykluczają też ponownej infekcji SARS-CoV-2 u ozdrowieńców. – Ryzyko będzie większe u osób, u których poziom przeciwciał po pierwotnym zakażeniu jest niski – zauważa prof. Andrzej Fal z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (badania pokazują jednak, że takie zdarzenia są rzadkie). Obecnie nic nie wskazuje też na to, by reinfekcje charakteryzowały się cięższym, wymagającym hospitalizacji przebiegiem. Naukowcy zwracają uwagę również na fakt, że ryzyko reinfekcji może wiązać się z niektórymi mutacjami koronawirusa.
Jak sprawdzić, czy po szczepieniu jesteśmy odporni na COVID-19?
Jedynym pewnym sposobem, by ocenić czy i na jakim poziomie jesteśmy odporni na COVID-19 jest wykonanie testu. O ile do tej pory badanie takie wykonywali głównie ozdrowieńcy, obecnie interesuje się tym coraz więcej osób zaszczepionych przeciwko koronawirusowi. Jaki test wykonać po zaszczepieniu przeciw COVID-19 i kiedy?
Jak instruuje Medicover, „jeśli chcemy sprawdzić ilość poszczepiennych przeciwciał neutralizujących (czyli takich, których zadaniem jest unieszkodliwienie zakaźnej cząstki wirusa), powinniśmy wykonać odpowiedni test serologiczny po przewidywanym dla danej szczepionki okresie potrzebnym do nabycia pełnej odporności”. Przedstawiliśmy je w tabeli powyżej. Przy wyborze testu sprawdzającego nabycie odporności poszczepiennej centrum medyczne zaleca wybierać te testy, które oceniają przeciwciała w klasie IgG skierowane przeciwko białku S.
Do wyboru mamy testy jakościowe, półilościowe i ilościowe. Optymalnie jest wybierać testy ilościowe – odznaczają się one dużą wiarygodnością, ponadto informują nie tylko o obecności przeciwciał, ale również ich stężeniu.
